Bệnh đái tháo đường là một bệnh rối loạn chuyển hoá đường gây tăng đường huyết mạn tính, kéo theo rối loạn chuyển hoá lipid, protid, điện giải do thiếu insulin tương đối hay tuyệt đối của tuyến tuỵ. Bệnh gây tổn thương, rối loạn, suy giảm chức năng của nhiều cơ quan trong cơ thể. Do đó, người bệnh cần có chế độ ăn uống hợp lý để có thể kiểm soát đường huyết, duy trì cân nặng lý tưởng, ngăn ngừa diễn tiến và biến chứng của bệnh.
Dưới đây là những lời khuyên dinh dưỡng cho bệnh nhân đái tháo đường:
Số bữa ăn, cách chế biến
- Nên duy trì 3 bữa ăn chính trong ngày, ăn đúng giờ. Không nên ăn nhiều bữa nhỏ hay ăn xế, trừ một số đối tượng đặc biệt (suy dinh dưỡng, mang thai, tập luyện thể lực nặng – kéo dài, sử dụng insulin có nguy cơ hạ đường huyết, ăn qua ống thông…)
- Nên ổn định số lượng chất bột đường trong các bữa ăn.
- Cách chọn thực phẩm cho bữa phụ: Không sử dụng thực phẩm có chỉ số đường huyết cao, ưu tiên loại giàu đạm – giàu chất xơ – ít tinh bột như trứng luộc, rau, sữa – bánh – ngũ cốc chuyên biệt cho người đái tháo đường.
- Ăn vừa đủ với nhu cầu cơ thể.
- Ăn chậm, nhai kĩ
- Tránh các món chiên, nướng, xào, rán … vì làm tăng chỉ số đường huyết. Nên ăn các món chế biến đơn giản như hấp, luộc.
Nhóm tinh bột
- Tỉ lệ năng lượng do glucid được chấp nhận là 50% – 55% năng lượng khẩu phần ăn.
- Đường huyết có chiều hướng tăng vọt sau khi ăn do vậy phải hạn chế sử dụng thực phẩm có chỉ số đường huyết cao. Nên chọn gạo lứt, bánh mỳ đen hoặc ngũ cốc xay xát dối thay cho gạo trắng và chế phẩm như bún phở, bánh đúc…
Nhóm chất đạm
- Lượng đạm khoảng 15 – 20% năng lượng khẩu phần, đạt 1 – 1,2g/kg/ngày đối với người lớn.
- Chất đạm nên chọn nguồn gốc động vật ít béo như: thịt nạc, cá nạc, tôm, thịt gia cầm bỏ da … và nguồn gốc thực vật như vừng, lạc, đậu, đỗ …
- Không nên ăn các loại thịt nguội chế biến sẵn như xúc xích, lạp xưởng, thịt xông khói….
Nhóm chất béo
- Tỉ lệ năng lượng do chất béo nên là 20% – 25% tổng số năng lượng khẩu phần.
- Hạn chế các loại chất béo bão hòa (mỡ động vật), các loại chất béo đã qua chế biến (margarin, các loại dầu ăn có nguồn gốc hóa học hay đã qua chiên xào rồi dùng lại) vì dễ gây xơ vữa động mạch.
Nhóm rau, củ, quả
- Ăn đa dạng các loại rau, nên ăn rau trước khi ăn cơm. Chất xơ giúp hạn chế việc hấp thu đường vào máu, tạo cảm giác no nhanh giúp giảm khẩu phần ăn, có lợi cho việc giảm cân. Tuy nhiên, rau lá cũng nên ăn lượng vừa phải, tránh đầy bụng, khó tiêu.
- Quả nên chọn loại có hàm lượng đường ít/trung bình như: thanh long, bưởi, ổi, cam, đu đủ chín… Hoa quả ăn nguyên miếng, múi để có chất xơ, không nên xay, ép nước hoặc sinh tố, lượng vừa phải.
Sữa
- Chọn các loại sữa có chỉ số đường huyết thấp như sữa chua không đường, sữa tươi không đường, sữa đậu nành không đường, các loại sữa cho người bệnh đái tháo đường….
Rượu bia
- Với người bệnh đái tháo đường không cấm rượu bia tuyệt đối, có thể sử dụng nhưng ở trong khoảng cho phép.
Tóm lại, chế độ dinh dưỡng đóng một vai trò rất quan trọng trong hỗ trợ điều trị bệnh đái tháo đường. Những trường hợp mới mắc, mức độ nhẹ chỉ cần tuân thủ nghiêm ngặt chế độ dinh dưỡng và tập luyện có thể ổn định được đường huyết mà chưa phải dùng đến thuốc điều trị. Việc cung cấp dinh dưỡng đầy đủ, hợp lý sẽ giúp ổn định chỉ số đường huyết, tăng cường sức đề kháng, hạn chế biến chứng cho người bệnh.
Ths.Bs Đặng Thị Xuân Hồng – Khoa Dinh dưỡng
