Rối loạn nuốt là một triệu chứng rất thường gặp ở bệnh nhân tai biến mạch máu não, không chỉ gây khó khăn trong việc ăn uống mà còn khiến bệnh nhân có nguy cơ hít sặc, viêm phổi, khó thở. Nếu không kiểm soát và điều trị kịp thời, sẽ ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng sống của người bệnh, thậm chí có thể dẫn tới tử vong.
Tại sao người bệnh bị rối loạn nuốt?
Rối loạn nuốt (hay khó nuốt) là cảm giác mắc kẹt hay tắc nghẽn đường đi của thức ăn qua miệng, họng, thực quản tới dạ dày. Nguyên nhân rối loạn nuốt có thể là do tổn thương khu vực lưỡi, hầu họng, tổn thương cảm giác dây phế vị hoặc tổn thương trung tâm nuốt trong đột quỵ não, nhất là tổn thương hệ tuần hoàn sau (thân não).
Triệu chứng của rối loạn nuốt?
Rối loạn nuốt có thể được chia thành 3 giai đoạn chính:
– Giai đoạn miệng: Bị tồn đọng lại thức ăn ở trong miệng; Bị chảy nước dãi trong khi ăn; Bị rơi vãi thức ăn ra ngoài miệng.
– Giai đoạn hầu họng: Trào ngược qua mũi, ho hoặc sặc trong khi nuốt, thay đổi giọng nói hay tốc độ nói sau khi nuốt, thây đổi hô hấp, hoặc có viêm phổi gần đây,….
– Giai đoạn thực quản: Cảm giác thức ăn còn tồn đọng ở cổ họng, ngực; Viêm phổi gần đây; Sụt cân không rõ nguyên nhân; Thay đổi thói quen ăn uống.
Các biến chứng nguy hiểm của rối loạn nuốt?
Một trong những biến chứng nguy hiểm của rối loạn nuốt là viêm phổi do hít sặc. Khi thức ăn hoặc nước uống bị lọt vào khí quản sẽ khiến người bệnh bị ho sặc, co thắt phế quản, khó thở, thậm chí có thể dẫn đến tử vong.
Ngoài ra, với sự xâm nhập “thầm lặng” của thức ăn, nước uống vào phổi mà không có triệu chứng ho rõ ràng (thường gặp ở những bệnh nhân có rối loạn cảm giác hoặc phản xạ ho khạc kém) cũng gây hậu quả viêm phổi nặng nề cho người bệnh.
Các biến chứng thường gặp khác như suy dinh dưỡng; mất nước, rối loạn nước điện giải; giảm cảm giác thèm ăn hay sợ hãi khi ăn dẫn đến thay đổi thói quen ăn uống; thậm chí gây trầm cảm, làm giảm khả năng tái hòa nhập cộng đồng, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Vì vậy, việc kiểm soát và phòng ngừa biến chứng do rối loạn nuốt, chẩn đoán sớm và phục hồi chức năng nuốt sớm ngay sau đột quỵ não sẽ góp phần giảm các biến chứng nặng và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Đơn vị đột quỵ – khoa Hồi sức cấp cứu bệnh viện Y học cổ truyền trung ương đã tiếp nhận rất nhiều bệnh nhân đột quỵ não giai đoạn sớm cũng như di chứng đột quỵ não, có rối loạn nuốt ở nhiều mức độ khác nhau. Trong đó có những trường hợp rối loạn nuốt nặng nề, có kèm theo viêm phổi nặng.
Trường hợp bệnh nhân nam, 56 tuổi, tiền sử chưa phát hiện bệnh lý. Gia đình có ông và bố tử vong đột ngột do bệnh về tim. Cách vào viện 3 tuần bệnh nhân đột ngột xuất hiện đau đầu, choáng ngã, yếu tay chân bên trái, vào cấp cứu tại bệnh viện tỉnh Nam Định, chẩn đoán là Nhồi máu não vùng thân não/ Rung nhĩ, tăng huyết áp, được điều trị nội khoa theo phác đồ nhồi máu não. Bệnh nhân có tình trạng rối loạn nuốt mức độ nặng, ăn qua sond dạ dày, buồn nôn, nôn, liệt tay chân bên trái cơ lực 3/5, vào khoa Hồi sức cấp cứu Bệnh viện Y học cổ truyền trung ương điều trị.
Tại thời điểm vào viện, bệnh nhân sốt 38 độ C, phổi thông khí hai bên kém, có tình trạng viêm phổi với các chỉ số nhiễm trùng tăng cao. Bệnh nhân ăn qua sond dạ dày, có tình trạng trào ngược dạ dày, thường xuyên ho khạc đờm, buồn nôn, nôn ra thức ăn, dẫn đến sợ hãi mỗi khi ăn.
 |
 |
Bệnh nhân được điều trị kháng sinh kiểm soát tình trạng viêm phổi, điều trị tình trạng trào ngược dạ dày, kết hợp điện châm điều trị liệt, điện châm vùng hầu họng điều trị rối loạn nuốt, tập các bài tập vận động phục hồi chức năng. Song song với điều trị bệnh lý, đội ngũ nhân viên y tế khoa Hồi sức cấp cứu cũng luôn động viên, chấn an tinh thần bệnh nhân, khích lệ bệnh nhân từng ngày. Có những lúc tình trạng tiến triển chậm, có những giai đoạn bệnh nhân trào ngược dạ dày nặng nề, nôn nấc nhiều, tăng tiết đờm và ho liên tục, nhưng không vì thế mà bệnh nhân cũng như nhân viên Y tế khoa hồi sức cấp cứu nản chí.
Sau hơn 1 tháng điều trị, bệnh nhân đã dần dần hồi phục, bắt đầu ăn được bằng đường miệng. Ban đầu là các thức ăn đặc, mềm, vẫn còn sặc khi uống nước hoặc ăn đồ ăn lỏng. Sau đó là bắt đầu ăn được các thức ăn dạng lỏng nước. Và đến khi ra viện, bệnh nhân đã rút được sond dạ dày, ăn đường miệng tốt, cơ lực tay chân cũng cải thiện khá. Bệnh nhân tự đi lại được, vận động sinh hoạt tương đối bình thường.
Kết quả điều trị này chính là nỗ lực không ngừng của chính bệnh nhân, gia đình bệnh nhân, cùng đội ngũ nhân viên y tế khoa Hồi sức cấp cứu, bệnh viện Y học cổ truyền trung ương; cũng là sự kết hợp giữa tinh hoa Y học cổ truyền và tiến bộ của Y học hiện đại, đem lại hiệu quả điều trị tốt nhất cho người bệnh.
Khoa Hồi sức cấp cứu – Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương, 29 Nguyễn Bỉnh Khiêm, phường Nguyễn Du, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội.
ĐT liên hệ: 00913529999 / 0914650651
BSCKII. Lê Văn Sĩ – Trưởng khoa Hồi sức cấp cứu
